روستای موردنظر دارای پیشینه تاریخی قابل‌توجهی است و آثار تاریخی مختلفی از جمله قلعه دِز با شالوده ساسانی، تپه سیاه با قدمت دوره ساسانی و بقعه قاجاری امامزاده اسماعیل، در آن قرار گرفته است. مهم‌ترین اثر تاریخی این روستا آتشکده است که به فاصله حدود 200 متری جنوب غرب روستا و در پایه ارتفاعاتی که از طرف اهالی به کوه بتخانه شناخته می‌شود، قرار دارد.
این یادمان تاریخی، به لحاظ ساختار معماری، نوعی چهارطاقی است که از دو بخش اصلی تشکیل شده است:
- چهارطاقی
- ایوان مرکزی و اتاق‌های اطراف آن.
چهارطاقیِ بنا دارای اضلاعی به ابعاد 12/5 × 12/5 متر است که در قسمت جنوبی مجموعه بنای آتشکده قرار دارد. گنبد چهارطاقی که امروزه فروریخته است بر روی چهارستون سه وجهی یا قلبی قرار داشته است.
با توجه به وضعیت قرارگیری چهارطاقی در ضلع جنوبی که در جهت شیب طبیعی زمین قرار دارد، امکان ایجاد دالان طواف پیرامون چهارطاقی وجود نداشته و بنا فاقد این عنصر معماری است.
در قسمت شمالی چهارطاقی و دقیقاً در محور آن و به فاصله حدود 2/80 متری چهارطاقی، ایوانی به عرض 5/5 و طول 8/40 متر ساخته شده است. ضخامت این دیوارها 1/40 متر است. هیچ‌گونه اتصالی بین دیوارهای ایوان و چهارطاقی وجود ندارد. ضمن آنکه دیوارهای ایوان و جرزهای چهارطاقی فاقد هرگونه پوشش سقف نیز هستند. در طرفین ورودی ایوان دو نیم ستون برج‌مانند ساخته شده است و در دو سوی شرقی و غربی ایوان دو اتاق ساخته شده که هر یک از آن‌ها درگاهی به عرض دو متر در دو سوی ایوان دارند. دیوارهای دو طرف ایوان به‌منزله دیوارهای طولی اتاق‌های جانبی نیز هستند.
بررسی ویژگی‌های معماری بنا نشان می‌دهد که معماری دو بخش بنا متعلق به دوره ساسانی است اما در این دوره مهم تاریخی در دو زمان متفاوت ساخته شده‌اند. به عبارت دیگر فضای چهارطاقی در یک زمان و فضای ایوان در زمانی دیگر، با توجه به نیازهای به وجود آمده بعدی، ساخته شده‌اند.
* گزارش از محسن کریمی دکتری باستان‌شناسی
انتهای پیام/
